خودروی نامتعارف و متعارف و نحوه پرداخت خسارت به خودروی نامتعارف و متعارف

قبل از تحریم اقتصادی ایران، قیمت خودروهای خارجی و داخلی نسبتا معقول بود. و یک خودروی خوب خارجی مبلغ فضایی و دور از ذهن نداشت. پس از تحریم،  قیمت خودرو نیز همانند سایر کالاها رو به افزایش لجام گسیخته گذاشت. به صورتی که خودروی پرایدی که همگان براحتی می توانستند بخرند، از مبلغ 6 میلیون تومان تا مبالغی همچون 300 میلیون تومان هم رسید. وقتی اوضاع خودروی داخلی چنین شد وضعیت قیمت خودروهای خارجی از این هم اسفناک تر شد.
قبل از تحریم با توجه به پایین بود نسبی قیمت خودرو ( البته قبل از تحریم نیز قیمتها گل و بلبل نبود ولی به نسبت امروز، سال 1403 ، بسیار بهتر بود) پوشش خسارت مالی بیمه نامه شخص ثالث به راحتی برای تصادف با خودروی داخلی یا خارجی کفایت می کرد. 
پس از تحریم و گران شدن وحشتناک خودروهای خارجی و داخلی، پوشش خسارت مالی مثلا 4 میلیون تومان برای خودرویی که قیمت آن فرضا دو میلیارد تومان شده بود، مضحک به نظر می رسید.
در این میان سوالی طنز گونه ولی تلخ در میان عامه مردم دهن به دهن می چرخید، که اگر پراید شما ترمز برید و مجبور شدید به خودروی بنز کنار خیابان برخورد کنید یا کودکی که در طرف دیگر خیابان مشغول بازی کردن است و گزینه ای دیگری نداشته باشید، کدام را انتخاب می کنید؟ با پراید کودک را زیر می گیرید یا با خودروی بنز تصادف می کنید؟ 
در صورت زیر گرفتن کودک بیمه شخص ثالث کل دیه را پرداخت می کرد و راننده پراید مجبور نبود از جیب خود هزینه ای را پرداخت کند. در صورت برخورد با خودروی بنز ، اگر خودروی بنز 200 میلیون تومان آسیب می دید با توجه به پوشش فرضا 4 میلیون تومانی خسارت مالی بیمه شخص ثالث، راننده پراید می بایست 196 میلیون تومان از خسارت 200 میلیون تومانی را شخصا پرداخت می کرد.

راه حل بیمه گران 

این سوال تلخ و امثال این گونه سوالات مسئولین صنعت بیمه را به فکر راه چاره انداخت، چاره ای که اندیشیده شد تقسیم خودروهای کشور به دو دسته متعارف و نامتعارف بود. در توضیحات بعد خواهیم دید که این راهکار گرچه برای دارندگان خودروهای گران قیمت نوعی اجحاف است، ولی همچنان مشکل را حل نشده باقی گذاشته است.
ملاک برای تشخیص خودروی متعارف و نامتعارف قیمت روز خودرو می باشد. مرز قیمت خودروی متعارف و نا متعارف نصف دیه در ماه حرام همان سال است. در سال 1403 ، دیه در ماه حرام یک میلیارد و ششصد میلیون تومان است. نصف این عدد یعنی 800 میلیون تومان مرز قیمت خودروی متعارف و نامتعارف را تعیین می کند.
یعنی اگر قیمت روز، خودرویی 800 میلیون تومان و کمتر باشد این خودرو متعارف است و اگر قیمت روز خودرو بیش از 800 میلیون تومان باشد این خودرو نامتعارف است.
 لازم به ذکر است منظور از قیمت روز، قیمت روز همان خودروی آسیب دیده با همان مدل و همان شرایط قبل از تصادف ملاک است . برای مثال اگر یک خودروی پژو 207 مدل 1390 آسیب دید، منظور از قیمت روز، نوع صفر کیلومتر، پژو 207 نیست. همچنین منظور از قیمت روز، قیمت نوع تصادفی پژو 207 مدل 1390 نیست، بلکه منظور از قیمت روز، قیمت روز همان پژو 207 مدل 1390 قبل از تصادف است.
در سال 1397 شورای عالی بیمه فرمولی را برای پرداخت خسارت خودروی نامتعارف در نظر گرفت از آنجا که این نحوه پرداخت خسارت ایرادات جدی داشت، در تاریخ 31 شهریور 1398  این مصوبه اصلاح شد.

نحوه پرداخت خسارت خودروهای نامتعارف در حال حاضر:

در این روش خسارت خودروهای نامتعارف به اندازه خسارت متناظر در گرانترین خودروی متعارف پرداخت می گردد. حالا این یعنی چه؟ 
این یعنی معیار برای پرداخت خسارت خودروی غیر متعارف در سال 1403 خودروی دنا می باشد. یعنی اگر درب خودروی بنز آسیب دید به اندازه درب خودروی دنا به مالک بنز از طرف بیمه شخص ثالث مقصر خسارت پرداخت می شود.
مثال: 
فرض کنیم خودروی پراید آقای الف با یک خودروی بنز برخورد می کند و خودروی پراید مقصر است. در این تصادف دو درب سمت راننده خودروی بنز  آسیب جدی می بیند و لازم است که تعویض شوند. فرض کنیم قیمت دو درب بنز  300 میلیون تومان است.
بیمه نامه شخص ثالث خودروی پراید ( آقای الف که مقصر حادثه است)، بنا را بر این می گذارد که دو درب خودروی دنا آسیب دیده است ( یعنی گرانترین خودروی متعارف). 
فرض کنیم قیمت دو درب خودروی دنا 20 میلیون تومان است. پس بیمه شخص ثالث آقای الف ( مقصر حادثه) به اندازه 20 میلیون تومان به مالک خودروی بنز خسارت پرداخت می کند. 
یعنی اگر در این تصادف گلگیر خودروی بنز آسیب می دید، مالک بنز می توانست به اندازه قیمت گلگیر خودروی دنا ( حداکثر خودروی متعارف) از بیمه شخص ثالث مقصر خسارت دریافت کند. اگر کاپوت خودروی بنز آسیب می دید به اندازه کاپوت خودروی دنا به مالک خودروی بنز خسارت پرداخت می شود.
در این مثال این ایراد وارد است که دو درب بنز 300 میلیون تومان آسیب دیده است. دو درب دنا 20 میلیون تومان در بازار ارزش دارد. اگر پوشش خسارت مالی درج شده در بیمه نامه شخص ثالث پراید 100 میلیون تومان باشد. باز هم مالک بنز با اینکه 300 میلیون تومان خسارت دیده است نمی تواند 100 میلیون تومان ( پوشش ثالث پراید) از بیمه خسارت بگیرد، زیرا دو درب گرانترین خودروی متعارف ( دنا) 20 میلیون تومان ارزش دارد و شرکت بیمه به مالک بنز تنها 20 میلیون تومان خسارت می دهد نه 100 میلیون تومان. در اینجا نیز اجحاف آشکار است. 

سوال: مالک خودروی نامتعارف مابقی خسارت خود را چگونه دریافت کند؟

مالکان خودروهای غیرمتعارف میبایست ( البته الزامی نیست) خودروی خود را بیمه بدنه کنند. تا در صورتی که خودرویی با آنها تصادف کرد و مقصر خودروی مقابل بود بتوانند از بیمه بدنه خود برای جبران بخشی از خسارت وارد شده استفاده کنند. و اگر بیمه بدنه نداشته باشند بخش اعظم خسارت را باید از جیب خود پرداخت کنند.
 گرچه این یک حرف زور است اما فعلا تنها راه باقی مانده برای دارندگان این نوع خودروها می باشد. 
لازم به ذکر است خرید بیمه بدنه برای هر نوع خودرویی اعم از متعارف یا غیر متعارف کاری عقلانی است. چرا که ممکن است خساراتی حادث شوند که خود شما مقصر این تصادف باشید و نیاز باشد برای تعمیر خودروی خودتان از بیمه بدنه خودتان استفاده کنید.
نکته مهم : 
در صورتی که دارای خودروی نامتعارف می باشید و در یک تصادف طرف مقابل مقصر بود و شما مجبور شدید برای تعمیر خودروی خود از بیمه بدنه استفاده کنید. تخفیف بیمه بدنه شما ( در همه شرکتهای بیمه بجز بیمه پاسارگاد )از بین می رود.

در این نوع خسارات شرکت بیمه پاسارگاد تنها شرکت بیمه ایست که تخفیف بیمه بدنه را حتی در صورت گرفتن خسارت از بیمه  بدنه محفوظ نگه می دارد و تخفیف بیمه بدنه را صفر نمی کند زیرا در بیمه پاسارگاد اعتقاد بر این است که در این نوع تصادفات راننده خودروی نا متعارف هیچگونه قصوری مرتکب نشده است.  

افت قیمت خودروی زیان دیده 
اما مشکل لاینحلی که همچنان باقی مانده است مسئله افت قیمت خودروی زیان دیده است. افت قیمت را نه بیمه شخص ثالث مقصر حادثه و نه بیمه بدنه شخص زیان دیده پرداخت می کند.
این یعنی در صورت بروز تصادف باز هم مالک خودروی مقصر می بایست هزینه افت قیمت خودروی زیان دیده را شخصا از جیب پرداخت کند.
دوباره به سوال  تلخ اولیه بر می گردیم. اگر خودروی پراید شما ترمز برید و مجبور شدید که بین برخورد با کودکی که کنار خیابان بازی میکند یا خودروی بنزی که کنار خیابان پارک شده است یکی را انتخاب کنید به کدامیک برخورد می کنید؟
دیه کودک را بیمه شخص ثالث شما به صورت تمام و کمال پرداخت می کند ولی افت قیمت خودروی بنز کنار خیابان را هیچ بیمه ای پرداخت نمی کند و شما باید آن را از جیبتان پرداخت کنید.
لازم به ذکر است به خودروهایی که بیش از 10 سال از ساخت آنها گذشته است افت قیمت تعلق نمی گیرد. همچنین افت قیمت شامل تصادف با سپر نمی شود.

 راه حل پیشنهای برای جبران افت قیمت خودرو:

1.    پوشش دادن خسارت افت قیمت در بیمه نامه های شخص ثالث و تعیین دقیق آئین نامه و جزئیات آن
2.     اضافه کردن پوشش افت قیمت در بیمه نامه بدنه برای خودروهای نامتعارف.
3.    ترکیبی از دو مورد فوق. زیرا ممکن است تصادف با خودروی صفر کیلومتر متعارف اتفاق بیافتد و سبب افت قیمت آن گردد. چون خودرو متعارف است الزامی به خرید بیمه بدنه ندارد، یعنی راننده مقصر مجبور است دوباره از جیب خود هزینه افت قیمت خودروی متعارف را پرداخت کند. بنابراین وجود پوشش افت قیمت در بیمه نامه شخص ثالث الزامی است.
با افزایش شدید قیمت خودروها در چند سال اخیر پوششی به نام نوسان قیمت در بیمه بدنه اضافه گردید. پوشش افت قیمت نیز می تواند همانند نوسان قیمت در بیمه نامه های بدنه اضافه گردد.

خلاصه مقاله:

مرز تشخیص خودروی متعارف و غیر متعارف نصف دیه ماه حرام همان سال است: دیه ماه حرام سال 1403،  یک میلیارد و ششصد میلیون تومان است. پس مرز قیمت 800 میلیون تومان می شود.
بررسی حالات مختلف :
1 : تصادف می کنید و مقصرید، خودروی مقابل 800 میلیون یا کمتر قیمت دارد:
حالت اول : خسارت وارده کمتر از پوشش مالی بیمه شخص ثالث شما باشد: کل خسارت را بیمه شخص ثالث شما پرداخت می کند.
حالت دوم : خسارت وارد شده بیشتر از پوشش مالی بیمه شخص ثالث شما باشد:
به اندازه ای که پوشش مالی در بیمه شخص ثالث دارید را شرکت بیمه پرداخت می کند و مازاد آن را شخصا از جیبتان پرداخت می کنید. بنابراین در زمان خرید بیمه شخص ثالث حتما پوشش خسارت مالی را به اندازه کافی انتخاب کنید.
2: تصادف می کنید و مقصرید، خودروی مقابل بیش از 800 میلیون تومان قیمت دارد:
در این حالت شما کاری با نوع و قیمت خودروی مقابل چه بنز چه بی ام دبلیو و ..... ندارید، ملاک یک خودروی 800 میلیون تومانی ( فرضا خودروی دنا) می باشد.
اگر چراغ عقب خودروی بنز را شکسته اید، به اندازه چراغ عقب دنا خسارت باید بدهید. اگر به درب خودروی بنز آسیب زده اید، به اندازه درب دنا باید خسارت بدهید. اگر صندوق عقب خودروی بنز را نابود کرده اید به اندازه صندوق عقب خودروی دنا باید خسارت بدهید.
حالا فرض کنیم چراغ عقب و صندوق عقب خودروی بنز را خسارت زده اید. قیمت چراغ عقب و صندوق خودروی دنا را حساب کنید، فرض کنیم 30 میلیون تومان می شود.
حالا اگر پوشش مالی بیمه ثالث شما 20 میلیون باشد. 20 میلیون از خسارت 30 میلیونی را بیمه ثالث شما می دهد و 10 میلیون باقی مانده را از جیبتان می دهید. اگر پوشش مالی بیمه ثالث شما 30 میلیون یا 50 میلیون یا بیشتر باشد، کل طلب 30 میلیون تومانی مالک بنز را بیمه ثالث شما پرداخت می کند.
گرچه ممکن است هزینه تعمیر صندوق عقب و یک چراغ عقب بنز 100 میلیون تومان هزینه داشته باشد ولی مالک بنز از شما تنها مبلغ 30 میلیون تومان می تواند وصول کند و مابقی خسارت را می بایست یا از بیمه بدنه خود دریافت کند یا اگر بیمه بدنه ندارد از جیبش این هزینه را پرداخت کند.
•    پرداخت خسارت افت قیمت بنابر شرایط همچنان به عهده مقصر حادثه است.

لازم به ذکر است قضیه خودروهای متعارف و نامتعارف صرفا شامل خودروهای سواری می شود و مشمول خودروهای کامیون، کامیونت و وانت نمی شود.

توجه:

در حال حاضر در مورد قضیه افت قیمت شرکت بیمه پاسارگاد، بابت پشتیبانی از مشتریان خود، با داشتن حکم قاضی افت قیمت را نیز پرداخت می کند.